دانلود متن کامل پایان نامه مقطع کارشناسی ارشد رشته حقوق
دانشگاه آزاد اسلامی
واحد علوم و تحقیقات (یزد)
پایان نامه کارشناسی ارشد رشته حقوق (M.A)
گرایش: جزا و جرم شناسی
عنوان:
بررسی تطبیقی مجازات قصاص
در اسلام، حقوق کیفری ایران، اردن و لبنان
سال تحصیلی 1393-1392
برای رعایت حریم خصوصی نام نگارنده پایان نامه درج نمی شود
تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه :
(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)
فهرست مطالب
عنوان صفحه
چکیده……………………………………………………………………………………………………………………… 1
مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………. 2
1- سؤالات تحقیق…………………………………………………………………………………………………… 3
سؤال اصلی تحقیق……………………………………………………………………………………………….. 3
سؤالات فرعی تحقیق……………………………………………………………………………………………. 3
2- فرضیههای تحقیق……………………………………………………………………………………………….. 4
3- اهمیت و ضرورت انجام تحقیق……………………………………………………………………………… 4
4- مرور ادبیات و سوابق مربوطه…………………………………………………………………………………. 5
5- جنبه جدید بودن و نوآوری در تحقیق………………………………………………………………………. 5
6- اهداف مشخص تحقیق…………………………………………………………………………………………. 5
7- روش تحقیق……………………………………………………………………………………………………… 6
8- ساختار تحقیق……………………………………………………………………………………………………. 6
فصل اول: فلسفه قانون‌گذاری کیفر و قصاص در اسلام………………………………………………………. 7
1-1- جرم در حقوق جزای اسلام……………………………………………………………………………………. 8
1-1-1- معنی لغوی جرم………………………………………………………………………………………….. 8
1-1-2- تعریف جرم در معنی اصطلاحی آن در اسلام……………………………………………………… 8
1-1-3- عناصر تشکیل دهنده جرم در اسلام………………………………………………………………….. 9
1-2- کیفر در رابطه با ارزش‌های راستین اسلام…………………………………………………………………… 9
1-2-1- قاعده کلی حاکم بر حقوق کیفری…………………………………………………………………… 10
1-2-2- فلسفه قانون‌گذاری کیفر در اسلام…………………………………………………………………… 11
1-2-3- ابعاد مختلف فلسفه کیفر از دیدگاه اسلام…………………………………………………………. 12
1-2-3-1- توجه به عدالت و استحقاق مجرم……………………………………………………………. 12
1-2-3-2- توجه به آثار و نتایج حاصل از اجرای مجازات…………………………………………… 13
1-3- دامنه اعتبار حقوق جزای کشورهای اسلامی………………………………………………………………. 15
1-4- حرمت انسان در اسلام……………………………………………………………………………………….. 16
1-5- پیشینه تاریخی قصاص……………………………………………………………………………………….. 17
1-5-1- قصاص پیش از اسلام نزد عرب…………………………………………………………………….. 19
1-5-2- اهداف مجازاتها در جاهلیت…………………………………………………………………………. 20
1-5-2-1- دوره قدیم یا دوره انتقام فردی……………………………………………………………….. 21
1-5-2-2- دوره پیدایش مجازات خصوصی…………………………………………………………….. 21
1-5-2-3- دوره قصاص و محدود شدن مجازات خصوصی…………………………………………. 21
1-5-2-4- دوره جدید و جایگزین شدن مجازات عمومی……………………………………………. 22
1-5-3- مبنا و فلسفۀ قصاص در اسلام………………………………………………………………………. 23
1-5-3-1- قصاص در فقه شیعه……………………………………………………………………………. 25
1-5-3-2- قصاص در اهل تسنن…………………………………………………………………………… 25
1-6- مفهوم قصاص در اسلام………………………………………………………………………………………. 27
1-6-1- مفهوم لغوی قصاص در اسلام……………………………………………………………………….. 27
1-6-2- مفهوم اصطلاحی قصاص در اسلام…………………………………………………………………. 28
1-6-3- قصاص حق است نه مجازات……………………………………………………………………….. 29
1-7- جایگاه مجازات اعدام در حقوق بشر اسلام………………………………………………………………. 30
1-8- نظرات توجیهی مخالفان و موافقان قصاص………………………………………………………………. 37
1-8-1- نظرات توجیحی مخالفان قصاص…………………………………………………………………… 37
1-8-2- نظرات توجیحی موافقان قصاص……………………………………………………………………. 42
1-8-2-1- دفاع از حیات طیبۀ انسانی…………………………………………………………………….. 42
1-8-2-2- جلوگیری از گسترش جرایم و اختلافات…………………………………………………… 45
1-8-3- قصاص در پرتو امنیت و عدالت……………………………………………………………………. 46
1-8-4- ورود مجازات قصاص در حقوق…………………………………………………………………… 48
فصل دوم: قصاص در قانون مجازات کشورهای اسلامی لبنان، اردن و تطبیق آن با قانون مجازات ایران 50
2-1- جنایت علیه نفس و عضو در اسلام…………………………………………………………………………. 52
2-1-1- جنایت علیه نفس……………………………………………………………………………………….. 53
2-1-1-1- قتل عمد…………………………………………………………………………………………… 53
2-1-1-2- قتل شبه عمد……………………………………………………………………………………… 54
2-1-1-3- قتل خطا…………………………………………………………………………………………… 54
2-1-2- جنایت علیه عضو………………………………………………………………………………………. 56
2-2- قصاص نفس در قانون مجازات لبنان، اردن و ایران……………………………………………………… 63
2-2-1- قصاص نفس در قانون مجازات لبنان………………………………………………………………. 63
2-2-2- قصاص در قانون مجازات اردن……………………………………………………………………… 65
2-2-3- قصاص در قانون مجازات ایران…………………………………………………………………….. 67
2-3- تطبیق مواد مقرر در خصوص قصاص نفس در لبنان، اردن، ایران…………………………………….. 70
2-4- قصاص عضو و ضرب و جرح عمدی در لبنان، اردن و ایران…………………………………………. 72
2-4-1- قصاص عضو در اردن و لبنان……………………………………………………………………….. 72
2-4-2- موجبات قصاص عضو در قانون مجازات ایران………………………………………………….. 74
2-5- تطبیق ضرب و جرح عمدی در قوانین اردن، لبنان و ایران…………………………………………….. 78
2-6- قتل بر اثر نزاع دسته جمعی در لبنان، اردن و ایران………………………………………………………. 82
2-6-1- قتل بر اثر نزاع دسته جمعی در لبنان……………………………………………………………….. 82
2-6-2- نزاع دسته جمعی در اردن…………………………………………………………………………….. 82
2-6-3- قتل در نزاع دسته جمعی در ایران…………………………………………………………………. 83
2-6-4- تطبیق مواد مقرره در خصوص قتل در نزاع دسته‌جمعی……………………………………….. 83
2-7- ارکان قصاص از نظر حقوقدانان ایران و لبنان…………………………………………………………….. 84
2-7-1- رکن قانونی………………………………………………………………………………………………. 84
2-7-2- رکن مادی………………………………………………………………………………………………… 85
2-7-2-1- کشنده بودن رفتار………………………………………………………………………………… 86
2-7-2-2- آلت ارتکاب قتل………………………………………………………………………………… 89
2-7-3- رکن روانی……………………………………………………………………………………………….. 93
2-7-3-1- تعریف لغوی و اصطلاحی عنصر روانی……………………………………………………. 93
2-7-3-2- تعریف عنصر روانی از دیدگاه حقوقدانان لبنان…………………………………………… 96
فصل سوم: عوامل تبرئه‌کننده و شرایط اثبات و اجرای قصاص…………………………………………… 98
3-1- عوامل تبرئه کننده قصاص……………………………………………………………………………………. 99
3-1-1- علل رافع مسئولیت کیفری……………………………………………………………………………. 99
3-1-1-1- صغر و جنون……………………………………………………………………………………… 99
3-1-1- 2- اکراه و اجبار…………………………………………………………………………………… 100
3-1-2- شرایط…………………………………………………………………………………………………… 101
3-1-2-1- برابری در آزادی……………………………………………………………………………….. 102
3-1-2-2- برابری در دین………………………………………………………………………………….. 103
3-1-2-3- فقدان رابطۀ پدر و فرزندی………………………………………………………………….. 104
3-1-2-4- بلوغ و عقل……………………………………………………………………………………… 105
3-1-2-5- محقوق‌الدم بودن مقتول……………………………………………………………………….. 106
3-2- نظریه فقهی تصاوی اجرای حکم قصاص بین زن و مرد……………………………………………… 106
3-3- علل موجهه جرم……………………………………………………………………………………………… 108
3-3-1- حقوق کیفری ایران…………………………………………………………………………………… 108
3-3-2- حقوق کیفری لبنان……………………………………………………………………………………. 108
3-4- راههای اثبات قتل……………………………………………………………………………………………. 109
3-4-1- اقرار……………………………………………………………………………………………………… 110
3-4-2- شهادت………………………………………………………………………………………………….. 112
3-4-3- قسامه……………………………………………………………………………………………………. 113
3-4-4- علم قاضی……………………………………………………………………………………………… 116
3-5- شرایط اجرا……………………………………………………………………………………………………. 119
3-5-1- رضایت ولی دم……………………………………………………………………………………….. 119
3-5-1-1- جنبه خصوصی…………………………………………………………………………………. 119
3-5-1-2- جنبۀ عمومی…………………………………………………………………………………….. 123
3-5-2- رضایت ولی امر در ایران…………………………………………………………………………… 126
3-5-3- نقش قصاص در جرم قتل………………………………………………………………………….. 128
3-6- تدابیر جایگزین قصاص…………………………………………………………………………………….. 130
نتیجه‌گیری…………………………………………………………………………………………………………….. 133
ارائه پیشنهادها………………………………………………………………………………………………………… 138
فهرست منابع و مأخذ……………………………………………………………………………………………….. 139
منابع فارسی……………………………………………………………………………………………………….. 139
الف) کتب………………………………………………………………………………………………………. 139
ب) مقالات و تقریرات………………………………………………………………………………………. 141
منابع عربی…………………………………………………………………………………………………………. 142
منابع انگلیسی……………………………………………………………………………………………………… 144
چکیده
تقریباً در تمامی کشورهای اسلامی، چه آنهایی که از حقوق جزای شرعی متابعت می کنند و چه آن دسته که به حقوق کیفری موضوعه عمل می نمایند، قصاص مهمترین مجازات را تشکیل می‌دهد که بر طبق ضوابط پیش بینی شده اجرا میگردد. کشورهای اسلامی همه مجازات قصاص را به رسمیت شناخته اند و اجرای آنها با هم تفاوت دارد. در کشور اسلامی لبنان تعریفی از قتل عمد به چشم نمی خورد و قانون مجازات اردن قتل باسبق تصمیم را تعریف کرده است. مجازات قتل عمدی در حقوق لبنان و اردن جنبۀ عمومی دارد امّا در حقوق ایران، جنبۀ خصوصی دارد که شاکی خصوصی باید آن را درخواست نماید امّا اجرای آن مستلزم موافقت ولیّ فقیه نیز می باشد. در قانون جزای فعلی کشور لبنان، مجازات اعدام مهمترین کیفر در فهرست مجازات‌هاست و در مورد جنایاتی اعمال می گردد که مستقیم یا غیرمستقیم به مرگ مجنّی علیه منتهی شود. در حقوق لبنان و اردن، تفاوتی میان جنسیت قاتل و مقتول دیده نمیشود امّا یکی از شرایط قصاص در حقوق ایران، آن است که اگر قاتل، مرد و مقتول، زن باشد باید اولیای دمِ مقتول، نصف دیۀ مرد را بدهند تا قاتل آن را بتوان قصاص کرد. مهمترین تفاوت حقوق ایران و حقوق کشورهای مورد مقایسه در زمینۀ جرم ایراد ضرب و جرح عمدی است که مجازات اصلی این جرم، در حقوق ایران، قصاص است و اگر قصاص امکان نداشته باشد مجازات تعزیری اعمال میگردد اما در حقوق کشورهای دیگر، مجازات قصاص پیش بینی نشده است بلکه مجازات اصلی و جزای نقدی، به عنوان مجازات اصلی تعیین شده است. با توجه به اینکه مجازات قصاص در کشورهای اسلامی مورد پذیرش واقع شده است و تنها در اجرای آن با هم تفاوت دارند، نگارنده سعی نموده که در این رهیافت به بررسی شباهت ها و تفاوت های اجرای قصاص در این کشورهای اسلامی بپردازد.
واژگان کلیدی: قصاص، کشورهای اسلامی، قانون مجازات، لبنان، اردن، ایران، قصاص عضو، قصاص نفس.
مقدمه
تطبیق قصاص در قانون مجازات ایران با فقه اسلامی:
قانونگذار ایران در قانون مجازات عمومی مجازات قتل عمد را اعدام قرار داده است ولی قتل و عمد را تعریف نکرده اما ارکان جرم را میتوان به‌ترتیب ذیل احصاء کرد:
- سلب حیات از کسی که جان او در نظر قانون محترم است؛
- اراده و تصمیم سابقی برای کشتن و سلب حیات از کسی.
در حقوق اسلامی که منبع قانون ایران است مجازات قاتل عمد، قصاص تعیین شده است که با مجازات اعدام در اسلام تفاوت دارد. آنکه در قانون مجازات هر فرد بالغی که فرد دیگری را بکشد بدون توجه به سن مقتول مجازات قاتل را اعدام قرار داده و اگر بالغ نباشد مجازات او را حبس تا پنج سال تعیین کرده است در صورتیکه در فقه اسلامی قصاص را مشروط ذیل نموده است:
- تساوی قاتل و مقتول درحریت؛ واقعیت و درک این حکم صریح آیه قرآن است باین بیان: «یا ایها الذین آمنوا کتب علیکم القصاص فی القتلی الحر بالحر و العبد بالعبد و الانثی بالانثی».
- تساوی قاتل و مقتول در جنس؛ بنابراین اگر مردی مرد دیگری را کشت و همچنین اگر زنی زن دیگری را کشت قاتل قصاص خواهد شد و در غیر صورت تساوی چون بهای یک زن از یکمرد کمتر تعیین شده، قصاص با پرداخت تفاوت قیمت بعنوان دیه امکان دارد و این از آیه مذکور «الانثی بالانثی» استفاده شده است.
- تساوی قاتل و مقتول در کیش و مذهب؛ بنابراین اگر مسلمانی مسلمان دیگری را کشت قصاص خواهد بود اما اگر مسلمانی غیر مسلمان را کشت قصاص نخواهد بود و این شرط از صریح آیه شریفه قرآن استفاده شده که خداوند فرموده است: «لن یجعل الله للکافرین علی المؤمنین سبیلا».
- آنکه قاتل، پدر مقتول نباشد؛ بنابراین اگر پدر فرزند خود را کشت حکم قصاص جاری نمیشود و مدرک این حکم اجماع امت است.
- تساوی در عقل؛ پس اگر مجنون عاقلی را کشت قصاص نمیشود ولی دیه مقتول را از عاقله مجنون می گیرند و به ولی مقتول میدهند چه محمد بن ابی بکر نوشت بحضرت امیر «یساله عن رجل مجنون قتل رجلا عمدا فجعل الدیه علی قومه و جعل عمده اخطاء سواء».
در قانون ایران کیفیت مجازات اعدام بیان نشده بلکه نظامنامه بر طرز اجرای آن نوشته‌اند.اما در فقه اسلامی کیفیت قصاص چنین بیان شده است که ابتدا قاضی شرع قاتل عمد را طبق آئین دادرسی مذهب اسلام محکوم بقصاص می‌کرد و پس از صدور حکم قصاص استیفاءکننده حق (ولی دم) با شمشیر یا چیزی که برندگی شمشیر را داشته باشد گردن شخص محکوم را بطور آنی میزد و به هیچ نحو دیگری یا هیچ آلت دیگری حق نداشت قصاص کند.
تطبیق قصاص در حقوق لبنان، اردن:
از تطبیق مواد مربوط به قصاص در قوانین جزایی لبنان، اردن و ایران در مورد قتل عمد، نکات زیر را میتوان توجه کرد:
در قانون جزای لبنان تعریفی از قتل عمد به چشم نمی خورد و قانون مجازات اردن قتل باسبق تصمیم را تعریف کرده است که مستوجب اعدام می‌باشد ومعنای وسیعی به قتل عمد داده و فقط به قصد مرتکب توجه ندارد بلکه وسیلۀ غالباً کشنده و شخصیت مجنی علیه نیز از موجبات عمدی محسوب شدن قتل است. در قانون مجازات لبنان و قانون مجازات اردن ضرب و جرح عمدی بدون قصد قاتل، مستوجب حبس دانسته شده است.
در قانون جزای اردن و لبنان قتل ساده و قتل مشدّد به چشم میخورد، اما در قانون مجازات اسلامی ایران، قتل ساده و مشدّد وجود ندارد بلکه یک نوع قتل بیش‌تر به چشم نمیخورد. پنج عامل تشدید مجازات در قانون مجازات اردن نیز دیده می‌شود.
1- سؤالات تحقیق
سؤال اصلی تحقیق
- مبنای مجازات قصاص در فقه و حقوق ایران و کشورهای اسلامی لبنان و اردن چیست؟
سؤالات فرعی تحقیق
- نسبت مجازات قصاص با مفاهیم بنیادین حق حیات و حق کرامت انسانی در بحث جرم‌شناسی چیست؟
- رویکرد سیاست قضایی در حقوق ایران با کشورهای اسلامی چگونه است؟
- شرایط و نحوه اجرا و ادله اثبات قصاص در حقوق کیفری ایران با کشورهای اسلامی چگونه است؟
- با توجه به مفهوم ولایت مطلقه در حکومت اسلامی جایگاه استیذان در اجرای مجازات قصاص چیست؟
2- فرضیههای تحقیق
- مبنای مقررات قصاص در حقوق کیفری ایران و کشورهای اسلامی مشترک، و تنها در اجرای آن با هم متفاوتند.
- توسعه حقوق کیفری در گذر زمان به موازات تعالی جایگاه انسان مباینت قصاص را با موازین اساسی حقوق انسانی آشکار می‌سازد.
- مجازات برای قتل در شرایط مختلف ارتکابی در نظام های حقوقی اسلامی متفاوت است.
- برای مجازات قصاص باید برابری در دین و برابری در آزادی وجود داشته باشد که این امر مشترک در تمامی کشورهای اسلامی می‌باشد.
- در حقوق ایران باری مجازات قصاص، استیذان ولی دم نیاز است ولی این امر در کشورهای اسلامی واجد جنبه های مختص به خود است.
تعداد صفحه:156
قیمت : 37500 تومان