متن کامل پایان نامه مقطع کارشناسی ارشد رشته :علوم حدیث

گرایش : نهج البلاغه

عنوان : معناشناسی « ألم » در نهج البلاغه بر اساس مدل ایزوتسو

دانشگاه قرآن و حدیث

پایان نامه كارشناســی ارشــد

رشتة علوم حدیث

گرایش نهج البلاغه

 

عنـــوان پایان‌نامــه

 

معناشناسی « ألم » در نهج البلاغه بر اساس مدل ایزوتسو

 

استاد راهنما

دکتر بخشعلی قنبری

 

استاد مشاور

دکتر مصطفی گرجی

ماه و سال دفاع

اسفند 92

 

برای رعایت حریم خصوصی نام نگارنده پایان نامه درج نمی شود

(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)

تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه :

(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)

چكیده

ألم یکی از واژه‌هایی است که در نهج البلاغه با مشتقات گوناگون به کار رفته است ولی تأكید معنایی دقیق آن به روش معناشناختی استخراج نشده است از این جهت جا داشت این واژه با تکیه بر روش معناشناسی مورد بررسی قرار گیرد، با این کار می‌توان انتظار داشته باشیم تا معنای دقیقِ به كار رفته از آن در نهج البلاغه حاصل آید. معناشناسی بخشی از دانش زبان‌شناسی یا شاخه‌ای مستقل از آن است كه از رهگذر آن می‌توان به تحلیل معنای واژه‌ها و جمله‌های یک متن پرداخت و جایگاه دقیق كلمه‌ها و تركیب‌های آن را با توجه به نظام معنایی كه در آن قرار دارد، تشخیص داد. حوزه‌های معنایی این واژه هماهنگی معنایی آن را در قرآن و نهج البلاغه به اثبات می‌رساند اما معنای ألم در نهج البلاغه گسترده‌تر از متن قرآن بوده و بیانگر این حقیقت است که هم عوامل درون کلامی از قبیل بافت ، سیاق ، بلاغت و… وهم عوامل برون‌ کلامی از قبیل فرهنگ، جامعه، مسائل سیاسی و… در معنای واژه ألم دخالت داشته است. در معناشناسی تاریخی به این نتیجه رسیدیم که اَعراب جاهلی ألم را به دردی که غالباً به حوزه جسم و به ارتباط انسان با دیگران محدود نموده؛ می‌شناخته‌اند. مطالعه ‌توصیفی نیز نشان می‌دهد كه ألم در نهج البلاغه بر محور جانشینی با واژه‌هایی مانند داء، عناء، وجع و… ، و بر محور هم‌نشینی با واژه‌هایی مانند دواء، صبر، دنیا و… در یک حوزه‌ معنایی قرار می‌گیرد. همچنین “ألم” در نهج البلاغه همانند قرآن کریم از حیث تقابل معنایی، در مقابل ایمان و تقوا قرار گرفته است. در واقع می‌توان گفت که این واژه در نهج البلاغه ذو‌مراتب و یک مفهوم نسبی است.

 

كلیدواژه‌ها: نهج البلاغه، معناشناسی، ألم، وجع، داء، دنیا، تقوا، ایمان.

 

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                        شماره صفحه

 

فصل اول کلیّات تحقیق. 15

1. 1. مقدمه 16
2. 1. اهمیت و ضرورت موضوع. 18
3. 1. مسائل تحقیق. 19
4. 1. فرضیات تحقیق. 19
5. 1. پیشینه تحقیق. 20
6. 1. روش تحقیق. 21
7. 6. 1. استخراج معنا از متن و حاشیه 23
8. 1. معناشناسی در مطالعات دینی. 24
9. 1. 1. انواع رویکرد معناشناسانه به متون دینی. 24
10. 1. زبان شناسی و معناشناسی. 25

زبان. 26

1. 8. 1. زبان شناسی توصیفی و تاریخی. 26
2. 8. 1. چیستی معنا شناسی و جایگاه آن در مطالعات زبانی. 27
3. 8. 1.تعریف علم معنا شناسی. 28
4. 8. 1. هدف معناشناسی. 29
5. 8. 1. تاریخچه روش معناشناسی. 30

معنا شناسی مکتب بن. 31

6. 8. 1. تفاوت معناشناسی با تفسیر قرآن به قرآن. 32

پیش نیازهای معناشناسی. 33

7. 8. 1. ایزوتسو و معنا‌شناسی در آیات قرآن. 34
8. 8. 1. نوآوری‌های ایزوتسو. 36
9. 8. 1. سه اصل کلی در روش معناشناختی ایزوتسو. 37
10. 8. 1. مراحل دریافت معنای واژگان (با اصلاح روش ایزوتسو) : 38
11. 1. برخی از اصطلاحات علم معناشناسی. 39
12. 9. 1. معنا 39
13. 1. 9. 1. معنای اساسی. 39
14. 1. 9. 1. معنای نسبی. 40
15. 1. رابطه همنشینی و جانشینی. 41
16. 10. 1. فرآیند همنشینی. 41
17. 10. 1. فرآیند جانشینی. 41
18. 2. 10. 1. ترادف یا هم‌معنایی. 42
19. 1. حوزه های معناشناختی. 42
20. 11. 1. چگونگی تشکیل حوزه معنایی. 43
21. 1. کلمات کلیدی. 45
22. 12. 1.کلمه کانونی. 46
23. 1. معنا شناسی همزمانی(توصیفی) و معنا شناسی زمانگذر(تاریخی) 47
24. 1. جهان بینی معناشناختی. 49

فصل دوم معناشناسی تاریخی. 51

1. 2. سطوح معناشناسی تاریخی. 53
2. 2. معنای لغوی واژه ألم 55
3. 2. 2.معادل معنایی ألم در زبان انگلیسی. 56
4. 2.معنای اصطلاحی ألم 57
5. 2. معناشناسی تاریخی ألم در دوران جاهلی(پیش از نهج البلاغه) 58
6. 4. 2. بررسی و شناخت جاهلیت.. 58
7. 4. 2. معنای واژه جاهلیت.. 59

نمودار 2ـ5ـ2 ویژگی های عصر جاهلیت در نهج البلاغه 62

3. 4. 2. واژه ألم در شعر جاهلی. 63
4. 4. 2. وجوه معنایی واژه ألم در عصر جاهلی. 64
5. 4. 4. 2. درد جسمی. 64
6. 4. 4. 2. ألم و وجع. 65
7. 4. 4. 2. درد گرسنگی. 65
8. 4. 4. 2.همنشینی واژه ألم با سوء. 66
9. 2. معناشناسی تاریخی ألم در دوران بعثت پیامبر(نزول قرآن) 67

واژگان قرآن. 68

1. 5. 2. ألم و مشتقات آن در قرآن. 69
2. 5. 2.حوزه معنایی واژه ألم در قرآن. 72
3. 2. 5. 2. عقاب.. 72
4. 2. 5. 2. ظلم 72
5. 2. 5. 2. رجاء. 73
6. 2. 5. 2. اعتداء. 74
7. 2. 5. 2. کذب.. 74
8. 2. 5. 2. نفاق. 75
9. 2. 5. 2. عبادت.. 75
10. 2. 5. 2. استکبار. 76
11. 2. 5. 2. کفر. 77
12. 2. 5. 2. فحش.. 78
13. 2. واژگان متقابل با ألم در قرآن. 79
14. 6. 2. ایمان به آخرت.. 79
15. 6. 2.جهاد 80
16. 2. معناشناسی تاریخی ألم در دوران امامان معصوم 82

ألم در روایات.. 82

8. 2.نتیجه گیری. 89

فصل سوم مفاهیم جانشین. 90

1. 3.معناشناسی توصیفی. 91

حوزه معنایی ترادفی. 92

1. 1. 3. ساختمان معنایی ألم در نهج البلاغه 93
2. 1. 3. ألم و مشتقات آن در نهج البلاغه 95
3. 3. مفاهیم جانشین ألم در نهج البلاغه 96
4. 2. 3. داء. 96
5. 2. 3. وجع. 100
6. 2. 3. أسی. 104
7. 2. 3. بلاء. 104
8. 2. 3.عناء. 107
9. 2. 3. مرض… 109
10. 2. 3. همّ 110
11. 2. 3. فجعه 111
12. 2. 3. مشقة 112
13. 2. 3. تعب.. 114
14. 2. 3. فناء. 115
15. 2. 3. مؤونة 115
16. 2. 3.حزن. 116
17. 2. 3. وَحوحه 118
18. 2. 3. نصب.. 119
19. 2. 3. وصب.. 120
20. 2. 3. محنة 121
21. 2. 3. شدة 122
22. 2. 3.ملامت.. 124
23. 2. 3. كِظَّة 126
24. 2. 3. مصیبة 127
25. 2. 3. جشوبة 129
26. 2. 3.کدح. 130

فصل چهارم مفاهیم همنشین. 132

1. 4.بررسی واژه‌های همنشین با ألم در نهج البلاغه 134
2. 1. 4. دنیا 134
3. 1. 4. قضای الهی. 137
4. 1. 4. موت.. 138
5. 1. 4. حکمت.. 140
6. 1. 4. نفاق. 141
7. 1. 4. باطل. 141
8. 1. 4. صبر. 142
9. 1. 4. قذی. 146
10. 1. 4. طاعة 147
11. 1. 4. قلب.. 148
12. 1. 4. جهل. 150
13. 1. 4. حسد 151
14. 1. 4. شکوه 153
15. 1. 4. جسم 154
16. 1. 4. ظلم 156
17. 1. 4. سقم 156
18. 1. 4. ابتلاء. 158
19. 1. 4. فقر. 160
20. 1. 4. جهاد 161
21. 1. 4. بصر. 163

فصل پنجم مفاهیم متقابل. 166

1. 5. نسبت تقابل. 167

تباین معنایی. 169

1. 1. 5. انس.. 170
2. 1. 5.نبوت (پیامبراسلام) 171
3. 1. 5. تقوا 173
4. 1. 5. قرآن. 176
5. 1. 5. زهد 178
6. 1. 5.صدقه 180
7. 1. 5. دواء. 181
8. 1. 5. بلول. 183
9. 1. 5. شفاء. 184
10. 1. 5. سلامة 186
11. 1. 5. فرح. 187
12. 1. 5. فاکهه 189
13. 1. 5. لذة 190
14. 1. 5. جذل. 191
15. 1. 5. رجاء. 192

نتایج و پیشنهادات.. 195

نتیجه‌گیری. 196

پیشنهادات.. 198

منابع و مآخذ 199

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فصل اول

 کلیّات تحقیق

 

 

 

1. 1. مقدمه

در ساختارِ زیرینِ وجودِ انسانی بی‌قراری‌ای هست. آدمی موجودی است گرفتار غم غربت و همیشه در آرزوی رضایت خاطری که از چنگش می‌گریزد؛ دل نگران وضع و حال خویش است حتی در کنار خود نیز آسوده نیست. پیوسته در پی فایق آمدن بر این حالت غربت و بیگانگی است. اما چه استنباطی باید داشت از این بی‌قراری، این سائقه‌ی استعلا یا آنچه که مارسل آن را غمِ دوری از هستی می‌خواند. این‌ها بخشی از رنج انسان‌اند كه در وجود او نهفته‌اند. اما رنج‌ها همیشه ثابت نمی‌مانند بلكه اگر استمرار یابند ناراحتی و ناگواری دیگری پدید می‌آورند به نام درد؛ با این تفاوت كه اولی به حوزه ی روح انسان و دومی به حوزه‌ی جسمش مربوط می‌شود.

درد و رنج همواره با انسان بوده و خواهد بود و جزو لوازم وجودی اوست. ادیان و مصلحان و مكاتب برخاسته از انسانیت از ابتدا تا به امروز تلاش كرده و می‌کنند تا به تقریر حقیقت و تبیین واقعیت و تقلیل مرارت ناشی از درد و رنج وجودی و عارضی بپردازند و بالتبع اسلام به عنوان الاهی و انسانی‌ترین ادیان و مكاتب در این باره، بیشتر از بقیه كوشیده و می‌كوشند؛ چراکه از جمله کارکردهای اصلی دین در روزگار ما، و در واقع در همه قرون و اعصار، کاهش رنج‏های انسان است. “رنج‏های وجودی“،^[1] از زمره اصلی‏ترین رنج‏های انسانی به‏شمار می‏آیند.

 از آنجا که رنج، واقعیت انکارناپذیر زندگی است ٰ، هر دینی به آن توجه می‌کند^[2] و آن را مشکلی جدی می‌داند؛ ٰ اما همیشه عکس العمل‌ها در برابر آن یکسان نبوده، ادیانی که ریشه در هندوئیسم دارند غالباً مشکل رنج و آلام را در بعد عملی آن در نظر می‌آورند و وظیفه اصلی خود را نشان دادن وسایل و راه‌هایی برای رهایی از آن می‌دانند. البته آنان همچنین به علت/علل رنج و آلام اشاره می‌کنند؛ ادیان سامی کم و بیش از بعد نظری نسبت به آن عکس العمل نشان می‌دهند؛ آنان می‌خواهند به ارائه نوعی تبیین و دلیل برای وجود رنج و آلام بپردازند و سئوالاتی از این قبیل را مورد توجه قرار می‌دهند: چرا اساساً رنج وجود دارد؟ و علت وجودی آن چیست؟ ٰدر حالی که عالم را مخلوق خدایی قادر می‌دانیم که همو موجب بقای آن و در نتیجه رافع رنج هم می‌باشد.

هم اسلام و هم یهودیت بر این باورند که خداوند رنج و آلام را ایجاد کرده تا شدت خلوص ایمان را نسبت به خود بیازماید. خداوند به کسانی که در عین همه آلام ایمان خود را به او دست نمی‌دهند و با تقوای کامل بار سنگین رنج و آلام را تحمل می‌کنند پاداش می‌دهد. پس رنج آزمایش توان اخلاقی و مذهبی انسان است.^[3] بدون شک اسلام و به دنبال آن رهبرانش در این مسیر گام‌هایی برداشته و امام علی(×) و نهج البلاغه‌اش در این راه پیشگام‌اند. امام علی (×) در نهج البلاغه، از مردم با عنوان درد بی‌درمان خود یاد می‌کند (خ121)؛ او رنج‌هایی را برای نجات بشریت، به دوش می‌کشد. و در عین حال  قرآن را درمانگر روح معرفی می‌کند (خ176)؛ چشیدن درد طاعت را آخرین گام ومرحله استغفار می‌داند (حكمت425)؛ و یا از درد تنهایی خود می‌گوید (نامه35)؛ رنج‌های دنیا را بی پایان معرفی می‌کند که هیچگاه گرفتاری‌هایش تمامی نمی‌یابد (نامه31)؛ و گاهی تحمل درد را راهی برای درمان آن، توصیه می‌کند و برخورد منطقی با رنجش‌های بی‌مورد را سر لوحه اندیشه و رفتار خود قرار می‌دهد. از اندوه خود می‌گوید آنگاه که نابخردان و نابکاران، فرمان کار این امت را بدست گیرند (نامه62) و از درد بی‌درمانی می‌گوید که رنج و اندوه دائمی دارد (خ235). اگر بگوییم نهج البلاغه، كتاب انسان و درد و رنج اوست گزافه نگفته‌ایم؛ به گونه‌ای که حتی در این کتاب اشاره شده که امام علی(×)خود هم اهل درد بوده و هم رنج. این رنج امام، رنجی جمعی است نه فردی؛ رنجی عقلانی و قابل فهم است (نه اسطوره‌‌ای)؛ و این‌که رنجی است «وجودی» و برای دیگران، بدین معنا که نه فقط رنج از چیزی است^[4] )، بلکه رنج برای^[5] است و همین سه شاخصه است که به آن معنا می‌دهد.^[6]

بر اساس آنچه یاد شد، در این تحقیق در جستجوی آن هستیم تا نگرش نهج البلاغه را در این خصوص تبیین کرده و به بررسی این مسأله بپردازیم که ماهیت معناشناختی ألم (درد ورنج) در این کتاب چیست؟

مفهوم “ألم” را به روش‌های مختلفی می‌توان بررسی نمود؛ گاه می‌توان آن را به شیوه‌ی موضوعی و تفسیری بررسی کرد اما شیوه مد نظر این پایان‌نامه بهره‌گیری از روش معناشناسی در بررسی این مفهوم است. البته برای بیان مفهوم درد و رنج واژگان زیادی در نهج البلاغه به کار رفته است؛ واژه‌هایی پر بسامدی چون ألم، عناء، نصب، داء، کلفـه، وجع، شغل، شقق، و… که می‌تواند دربردارنده معانی درد و رنج بوده، اما با وجود این‌ها به نظر می‌رسد که واژه “ألم” بیشتر از بقیه می‌تواند مبین مفهوم درد و رنج باشد.^[7]

 

 

2. 1. اهمیت و ضرورت موضوع

شناخت درد و رنج مقدمه‌ی ضروری برای رفع آن‌هاست؛ انسان مدرن، بیش از هر زمان دیگری، احساس تنهایی، غربت وجودی، ناآرامی درونی، بی‏پناهی و پوچی و ناامیدی می‏کند. پس یگانه راه نجات این انسان قدرتمند، ولی نگران، مضطرب و تنها، آشتی با خدا و غرق شدن در دریای بی‏کران محبت و زیبایی اوست. از دیدگاه امام، انسان، به طور عام، تنها در پرتو متصل شدن به این سرچشمه قدرت، زیبایی، علم و … است که می‏تواند بار هستی را تحمّل و مسیر پرفراز و نشیب عالم پر از رنج و درد را طی کرده و به ساحل نجات برسد. از این جهت انجام این پژوهش لازم می‌آید و برای مصونیت از تفسیر به رأی، روش پژوهش، معناشناسی است یا به تعبیری علم مطالعه معنا، تا بتوان به دور از تأثیر افکار خود بر متن، به مراد گوینده آن پی برد. روش معناشناسی در بین روش‌های موجود بهترین راه برای تفسیر و بررسی متون به ویژه متن دینی و روشی برای در امان ماندن از تفسیر به رأی و دستیابی به نظر نهج البلاغه و دانش افزایی در این زمینه از اهداف این پژوهش است.

با نگاهی به ادبیات، در موضوع درد و رنج انسان اقداماتی صورت گرفته اما در نهج البلاغه و به ویژه از منظر معناشناسی کار اساسی صورت نگرفته و همچنان ابعاد این موضوع مجهول مانده به گونه‌ای که حتی تعریف نهج البلاغه از این مفهوم نیز در دست نیست چه رسد به سایر ابعاد آن. همین نکته در خور توجهی است تا موضوع تحقیق پایان نامه‌ای قرار بگیرد.

به رغم مسایل گفته شده و به رغم گرفتاری انسان معاصر به بحران‌های عدیده، كار جدی در بررسی این مسأله در متون دینی به طور اعم و در نهج البلاغه به طور اخص صورت نگرفته است از این جهت تمامیت موضوع حاضر مورد غفلت واقع شده است. ضرورت این كار از آن جهت است كه در تفاسیر موجود عموماً از منابعی غیر از نهج البلاغه استفاده شده در حالی این روش بر استفاده از خود متن اصرار دارد و از ورود نظرات غیر جلوگیری به عمل می‌آورد .

 

 

3. 1. مسائل تحقیق

1ـ معناشناسی تاریخی ” ألم” چیست؟

2ـ مفاهیم جانشین “ألم” در تطور معنایی این مفهوم چه تأثیری دارند؟

3ـ مفاهیم هم‌نشین ألم در تطور و تحول این واژه چه تأثیری دارند؟

4ـ مفاهیم متقابل “ألم” در تحول معنایی این واژه چه تأثیری دارند؟

[1]. رنج وجودی رنجی را گویند كه به انسان از آن جهت كه انسان است عارض می‌شود و همه مصادیق انسان را هم به طور یكسان شامل می‌شود. رنجی است معنا دار که انسان را به تلاش و تغییر وادار می‌سازد. رنج وجودی و رهایی‌ بخش که نمونۀ تاریخی آن را می‌‌توان در آلام پیامبر خاتم و اهل بیت، مشاهده کرد؛ رنجی است خاتم و کمال‌یافته (به‌لحاظ تاریخی) که کمال آن را می‌‌توان در چهار عنصر اجتماعی بودن، عقلانی‌ بودن، احساسی‌بودن و وجودی ‌بودن برشمرد. ر.ک: حبیب‌الله، بابایی، «کارکردهای رهایی‌بخشِ «یاد رنج متعالی» در رویارویی با رنج‌‌های انسانِ معاصر»، نقد و نظر،شماره 54، سال چهاردهم، ش دوم، ص8-10.

[2]. برای تبیین مسئله رنج در مسیحیت، ر.ک: کلیپاتریک، بی.تی، «رنج » ، دایره المعارف دین و اخلاق،ترجمه محمد پهلوان، مجله کتاب ماه دین، شماره165، تیرماه 1390، صص37-51.

[3]. کدارنات تیواری، دین شناسی تطبیقی، ترجمه مرضیه شنکایی، تهران، سمت، 1381، صص237-238.

[4]”.suffering of”

[5]”.suffering from”.

[6]. بابایی، حبیب الله، «کارکردهای رهایی بخش یاد رنج متعالی در رویارویی با رنج های انسان معاصر»، پیشین، ص10.

[7]. همان طور که در کتب لغت “آلم” را مفهومی عام تر از “وجع”(درد جسمی) و “عذاب”(درد مستمر) دانند. معنای لغوی آلم  رادر فصل دوم به آن برذسی می‌کنیم.

تعداد صفحه : 199

قیمت : 14700تومان-قیمت ها در سایت اصلی تغییر داده شده و قیمتی که در سبد خرید مشاهده می کنید صحیح است.

بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد

و در ضمن فایل خریداری شده به ایمیل شما ارسال می شود.

پشتیبانی سایت :        ****       parsavahedi.t@gmail.com

در صورتی که مشکلی با پرداخت آنلاین دارید می توانید مبلغ مورد نظر برای هر فایل را کارت به کارت کرده و فایل درخواستی و اطلاعات واریز را به ایمیل ما ارسال کنید تا فایل را از طریق ایمیل دریافت کنید.

***  *** ***