دانشگاه آزاد اسلامی
واحد تهران مرکزی
دانشکده روانشناسی وعلوم اجتماعی ،گروه مردمشناسی
پایاننامه برای دریافت درجه کارشناسی ارشد ( M.A)
گرایش: مردم شناسی
عنوان: مطالعه مردمشناختی کاربرد داروهای گیاهی در درمان
مردم کرد کرمانج
استاد راهنما:
دکتر محمد عارف
استاد مشاور:
دکتر امیرمسعود امیرمظاهری
پاییز 1393
برای رعایت حریم خصوصی نام نگارنده پایان نامه درج نمی شود
(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)
تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه :
(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)
فهرست مطالب
عنوان صفحه
چكیده
فصل اول:کلیات تحقیق
1-1 مقدمه 3
1-2 بیان موضوع. 5
1-3 اهداف پژوهش… 6
1-4 پرسشهای پژوهش… 7
1-5 روش پژوهش… 7
1-6 قلمروپژوهش… 8
1-7 تعریف مفاهیم. 11
فصل دوم:ادبیات پژوهش
بخش اول. 19
2-1) پیشینه پژوهش… 19
2-2) طب و طبابت در ایران باستان. 20
2-3) طب در اسلام 28
2-4) اصول طب و بهداشت در دین اسلام و روایت معصومین. 30
2-5) طب درجهان. 31
بخش دوم:مبانی نظری پژوهش… 35
2-6) نظریه کارکردگرایی. 35
2-7) کارکردگرایی ساختاری. 36
2-8) نظریه تکاملگرایی. 37
2-9) محیط شناسی فرهنگی. 38
2-10) کنش متقابل نمادین. 39
فصل سوم:روش پژوهش
3-1) روش پژوهش… 42
3-2) ابزار پژوهش… 43
فصل چهارم:داده ها
4-1) گیاه درمانی. 45
4-2) تاریخچه گیاهان دارویی. 45
4-3) زمان جمعآوری اندامهای گیاهان دارویی. 48
4-4) گیاهان دارویی مورد استفاده در منطقه؛ 49
فصل پنجم:استنتاج
نتیجه گیری. 115
منابع و مآخذ. 123
چكیده
از آغازین زمان تمدن، مردم با گیاهان پیرامونشان ارتباط داشتهاند. اعتقاد به قدرت شفادهی گیاهان شاید خیلی پیشتر از اینکه آنها به ثبت برسند در میان مردمان وجود داشتهاست. گیاهان علاوه بر اینکه در زندگی و حیات مادی انسانها نقش داشتهاند، در شکلگیری ساختار اسطورهها، باورها و اعتقادات نیز دخیل بودهاند.
وابستگی انسان به طبیعت به منظور تامین نیازهای اساسی مادی خود همچون خوراک، پوشاک و مسکن، بیش از همه با گیاه ارتباط مییابد، تعریف جامعه انسانی بدون توجه به وابستگی آن به قلمرو گیاهی معنا ندارد.
بررسی چگونگی این ارتباط تنگاتنگ میان انسان و گیاه در قالب علم قومگیاهشناسی انجام میگیرد. قومگیاهشناسی Ethnobotany علمی است میانرشتهای و از دیدگاه مردمشناسی، به مطالعه روابط بسیار پیچیدهای که بین انسان و گیاه وجود داشته و دارد میپردازد و رشتهای است فراگیر، زیرا هیچ گروهی از مردم را نمیتوان یافت که زندگی ایشان به گیاهان وابسته نباشد، از گیاهان بهرهبرداری نکنند و بر نامگذاری و طبقهبندی گیاهان در بومگاهشان نپرداخته باشند.
ایران بهدلیل سابقه تاریخی طولانی و نیز اقوام، نژاد، زبان و اقلیمهای متفاوت، کشوری سرشار از تجارب و آرا و عقاید طبی شفاهی است. مردم کرد کرمانج که این پژوهش با هدف بررسی مردمشناختی كاربرد گیاهان دارویی در درمان، میان آنان و با تکیه بر روش پژوهش میدانی تنظیم شدهاست نیز، از این تجارب طبی و روشهای درمانی استفاده میکنند. به همین سبب و با توجه به این امر که حفظ تجربیات مردم و جمعآوری و مکتوب نمودن آن موجب احیاء این علم در كنار پیشرفتهای طب مدرن میگردد، کابردهای مردمی گیاهان و دانش بومی آنان با مطالبی که در کتب قدیمی و مرجع ثبت شده و نیز کاربردهای درمانی نوین مقایسه شده و این نتیجه حاصل آمده که بسیاری از گیاهانی مورد استفاده در میان این مردم در پزشکی نوین نیز از جایگاه درمانی برخوردار هستند. همچنین بسیاری از روشهای درمان مردمی مورد تایید میباشند.
واژههای کلیدی؛ قومگیاهشناسی، درمان، طب سنتی، کرد کرمانج، ایران
فصل اول
کلیات تحقیق
1-1 مقدمه
مردمشناسی علم مطالعه پدیدههای اجتماعی در زمینه فرهنگی آنها، با وجود عمر نسبتا کوتاه خود در مقایسه با دیگر علوم توانسته زوایای متنوعی از فرهنگها را بهتصویر و قلم بکشد و برای استفاده گسترده در زمان حال و آینده آرشیو سازد. در اینمیان از جمله موضوعاتی که جای پرداختن بسیار دارد، طب سنتی است. «به تعبیری عام، طب سنتی طب عادی مردم کوچه و بازار یا طب توده است».(نفیسی،35:1362)
«به تعبیری عمیقتر طب سنتی مجموعهای از دانستنیهای علمی، تجربی و باورهای عامیانه در باب علت بیماریها، شناخت طبایع، شیوههای معالجه، ابزار و داروهای گیاهی و غیرگیاهی، اوراد و اذکار و … را شامل میشود و در نگاهی جهانی از زاویهای دیگر طب سنتی شامل اعمال، روشها، دانش و اعتقادات مربوط به سلامتی، ترکیب داروهای گیاهی، حیوانی و معدنی، درمان روحی، فنون و کارهایدستی که بهصورت منفرد و یا ترکیبی جهت معالجه، تشخیص و پیشگیری از بیماریها و یا حفظ سلامتی میشود».(رجحان،5:1373)
به اینترتیب ما با دانشی گسترده سروکار داریم که دامنه آن به چند هزار سال دانش ثبت شده بشری میرسد. طب سنتی در نتیجه کارکرد فوری و ضروری خود در مرتفع ساختن نیازی اساسی همچون سلامت انسان بهوجود آمده و توسعه یافتهاست. در جهان کارکردی بخش عمدهای از دانش تجربی با هدف ایفای وظایفی حیاتی در ارتباط با زندگی انسانها رشد یافتهاست.
انسان در تلاش برای زندگی بهتر سعی نموده ابتدا جسم و روح خویش را بهتر بشناسد و کمبودهای آن را با این تصور عمیق و درست که هر دردی دوایی دارد و همه خلقت در خدمت انسان آفریده شدهاند، جبران نماید. همین تلاش طب سنتی را پایهریزی نمودهاست. حتی طب جدید نیز اساسا بر پایه و بهکمک طب سنتی پیش میرود.
گیاهانی که کاربرد طبی دارند بخش عمدهای از دانش طب سنتی را تشکیل میدهند. از گذشته دور علاوهبر ارزش خوراکی، مصرف دارویی گیاهان مد نظر انسان بوده، «زمانی برخی گیاهان بر پایه تعالیم و روش آیینی خاصی که موبدان انجام میدادند، تقدیس و تطهیر میشدند و امروزه داروهای گیاهی سهم زیادی در فراوردههای دارویی تجاری دارند. منکر این حقیقت نمیتوان شد که در بعضی موارد برای بسیاری از بیماران با روشها و داروهای طب جدید نتیجه شایان توجهی عاید نمیشود، در حالیکه بهعکس با متد گیاهدرمانی و طب سنتی زودتر و بهتر شفای آنها حاصل میگردد.
بیشترین کاربرد طب سنتی جهت توصیف فنون پزشکی است که بهصورت سنتی در جوامع مختلف استفاده میشود و پیش از عصر پزشکی نوین توسعه یافتهاست. این فنون شامل حوزههای گستردهای همچون گیاهپزشکی، طب یونانی، طب سوزنی، طب سنتی چین و هومئوپاتی میشود. گرچه در حوزه طب جایگزین معالجه سنتی بهطور فزایندهای با مطالعه علمی ارتباط دارد، برخی بخشها بهعنوان خرافات صرف رد شدهاند، در حالیکه بخشهای دیگر برای تغییر رتبه در دانش پزشکی پذیرفته شدهاند.
توجه به این امر در سالیان اخیر از اهمیت بیشتری برخوردار شده، علیرغم اینکه پزشکی جدید در سطحی گسترده تبلیغ میشود، مردم در بسیاری موارد به پزشکی سنتی رو آوردهاند و درمانهای سنتی و بهویژه استفاده از گیاهان دارویی یا داروهایی با منشا گیاهی گسترش داشتهاست، گرچه این امر اتفاق خوبی بهنظر میرسد اما جای نگرانی این است که نسل حکیمان و پزشکان طب سنتی اصیل روبه کاهش میرود و دانش و آگاهی سنتی نسبت به شیوههای معالجه و پیشگیری در شهرهای بزرگ از کاهش چشمگیر برخوردار بودهاست. انسانهایی که زمانی از طبایع مختلف و ویژگیهای آن اطلاع داشتند، گیاهان دارویی را میشناختند و شیوههای تهیه آنها را میدانستند، با گسترش شهرنشینی و پیچیدگی زندگی صنعتی از آن موقعیت بیرون آمدهاند و هستند افرادی که دانش لازم را در این امور ندارند ولی به کار درمانگری میپردازند.
«کاربرد بیقاعده یا نامناسب طب و روشهای سنتی میتواند حاوی اثرات منفی یا خطرناک باشد و باید مورد آزمایش و بررسی علمی قرار گیرد. «در حال حاضر 25% داروهای جدید از گیاهانی ساخته شدهاند که بهطور سنتی نیز مورد استفاده بودهاند».(همان، 13)
به اینصورت طب سنتی راه خود را در طب جدید باز نموده و کمکم با نشان دادن کارآییها و اثرات بهبودبخشی که به اثبات میرسد، جای خود را بیشتر در میان روشهای مطمئن و بیخطر باز میکند.
با این مقدمه کلی در این پژوهش به بررسی طب سنتی و درمان با گیاهان دارویی در منطقه بهعنوان مردمانی اصیل ساکن این مرز و بوم و وارث طب اصیل سنتی کشور میپردازیم.
1-2 بیان موضوع
بیماری، جراحت و مرگ، همیشه بخشی از زندگی بوده، اما نه بخشی چندان مطلوب. از زمانهای قدیم بعضی از افراد بدون شک در پی از میانبرداشتن این مصائب یا پیشگیری از آنها بودهاند.
بیتردید انسان از وقتی خداوند بزرگ او را آفرید، در معرض بیماری قرارداشت و بههمینجهت در جستجوی اسرار درد و وسایل درمان برخاست بهطوریکه علم پزشکی را از جمله نخستین مسایلی قرارداد که بدان اهتمام ورزید.
«پزشکی کهن یا طبسنتی ایران وتاریخ آن گهری ناسفته و دری نایافته است. طب جدید که درحقیقت همانا ارائه تکمیلشدهی طب کهن است با پشتوانه شیوهها و منطق جدید در این سرزمین و سایر کشورها جای خود را باز کرده و همچون صخرهای بر پیکر بیتوانشده طب سنتی سرازیر شد و آن را هم درنوردید درصورتیکه به موازات طب جدید و خوبی و شفابخشیهای آن، طب سنتی نیز به حق میتوانست جایگاه خود را داشته باشد».(تاج بخش،180:1388)
از گذشتههای دور، طبسنتی و استفاده از گیاهان دارویی با فرهنگ مردم درآمیخته و جنبههای مختلفی از درمان را به خود اختصاص داده و درحال حاضر میزان استفاده از این شیوه گسترش بیشتری یافتهاست.
بسیاری از نیازهای انسان درمحیط اطرافش به طور طبیعی یافتمیشود. یکی از شرایط لازم برای موفق شدن در معالجه بیماریها ومراقبتهای اولیه بهداشتی مصرف داروهای مناسب است. گیاهان از منابع عمومی داروها بوده و هستند.
از آنجاییکه کشور ما دارای تنوع اقلیمی گستردهای است، گیاهان دارویی نیز این ویژگی برخوردارند و هر قوم با توجه به منطقه زندگی خود از گیاهان ویژهای استفاده میکنند، پژوهش حاضر درصدد است با شناخت شیوههای رایج درمان با استفاده از منابع طبیعی و شناخت طبیبان سنتی و چگونگی عملکرد آنان، به مطالعه و بررسی مردمشناختی گیاهان دارویی و کاربرد آن در میان مردم کرمانج بپردازد.
فهرست مطالب
عنوان صفحه
چكیده
فصل اول:کلیات تحقیق
1-1 مقدمه 3
1-2 بیان موضوع. 5
1-3 اهداف پژوهش… 6
1-4 پرسشهای پژوهش… 7
1-5 روش پژوهش… 7
1-6 قلمروپژوهش… 8
1-7 تعریف مفاهیم. 11
فصل دوم:ادبیات پژوهش
بخش اول. 19
2-1) پیشینه پژوهش… 19
2-2) طب و طبابت در ایران باستان. 20
2-3) طب در اسلام 28
2-4) اصول طب و بهداشت در دین اسلام و روایت معصومین. 30
2-5) طب درجهان. 31
بخش دوم:مبانی نظری پژوهش… 35
2-6) نظریه کارکردگرایی. 35
2-7) کارکردگرایی ساختاری. 36
2-8) نظریه تکاملگرایی. 37
2-9) محیط شناسی فرهنگی. 38
2-10) کنش متقابل نمادین. 39
فصل سوم:روش پژوهش
3-1) روش پژوهش… 42
3-2) ابزار پژوهش… 43
فصل چهارم:داده ها
4-1) گیاه درمانی. 45
4-2) تاریخچه گیاهان دارویی. 45
4-3) زمان جمعآوری اندامهای گیاهان دارویی. 48
4-4) گیاهان دارویی مورد استفاده در منطقه؛ 49
فصل پنجم:استنتاج
نتیجه گیری. 115
منابع و مآخذ. 123
چكیده
از آغازین زمان تمدن، مردم با گیاهان پیرامونشان ارتباط داشتهاند. اعتقاد به قدرت شفادهی گیاهان شاید خیلی پیشتر از اینکه آنها به ثبت برسند در میان مردمان وجود داشتهاست. گیاهان علاوه بر اینکه در زندگی و حیات مادی انسانها نقش داشتهاند، در شکلگیری ساختار اسطورهها، باورها و اعتقادات نیز دخیل بودهاند.
وابستگی انسان به طبیعت به منظور تامین نیازهای اساسی مادی خود همچون خوراک، پوشاک و مسکن، بیش از همه با گیاه ارتباط مییابد، تعریف جامعه انسانی بدون توجه به وابستگی آن به قلمرو گیاهی معنا ندارد.
بررسی چگونگی این ارتباط تنگاتنگ میان انسان و گیاه در قالب علم قومگیاهشناسی انجام میگیرد. قومگیاهشناسی Ethnobotany علمی است میانرشتهای و از دیدگاه مردمشناسی، به مطالعه روابط بسیار پیچیدهای که بین انسان و گیاه وجود داشته و دارد میپردازد و رشتهای است فراگیر، زیرا هیچ گروهی از مردم را نمیتوان یافت که زندگی ایشان به گیاهان وابسته نباشد، از گیاهان بهرهبرداری نکنند و بر نامگذاری و طبقهبندی گیاهان در بومگاهشان نپرداخته باشند.
ایران بهدلیل سابقه تاریخی طولانی و نیز اقوام، نژاد، زبان و اقلیمهای متفاوت، کشوری سرشار از تجارب و آرا و عقاید طبی شفاهی است. مردم کرد کرمانج که این پژوهش با هدف بررسی مردمشناختی كاربرد گیاهان دارویی در درمان، میان آنان و با تکیه بر روش پژوهش میدانی تنظیم شدهاست نیز، از این تجارب طبی و روشهای درمانی استفاده میکنند. به همین سبب و با توجه به این امر که حفظ تجربیات مردم و جمعآوری و مکتوب نمودن آن موجب احیاء این علم در كنار پیشرفتهای طب مدرن میگردد، کابردهای مردمی گیاهان و دانش بومی آنان با مطالبی که در کتب قدیمی و مرجع ثبت شده و نیز کاربردهای درمانی نوین مقایسه شده و این نتیجه حاصل آمده که بسیاری از گیاهانی مورد استفاده در میان این مردم در پزشکی نوین نیز از جایگاه درمانی برخوردار هستند. همچنین بسیاری از روشهای درمان مردمی مورد تایید میباشند.
واژههای کلیدی؛ قومگیاهشناسی، درمان، طب سنتی، کرد کرمانج، ایران
فصل اول
کلیات تحقیق
1-1 مقدمه
مردمشناسی علم مطالعه پدیدههای اجتماعی در زمینه فرهنگی آنها، با وجود عمر نسبتا کوتاه خود در مقایسه با دیگر علوم توانسته زوایای متنوعی از فرهنگها را بهتصویر و قلم بکشد و برای استفاده گسترده در زمان حال و آینده آرشیو سازد. در اینمیان از جمله موضوعاتی که جای پرداختن بسیار دارد، طب سنتی است. «به تعبیری عام، طب سنتی طب عادی مردم کوچه و بازار یا طب توده است».(نفیسی،35:1362)
«به تعبیری عمیقتر طب سنتی مجموعهای از دانستنیهای علمی، تجربی و باورهای عامیانه در باب علت بیماریها، شناخت طبایع، شیوههای معالجه، ابزار و داروهای گیاهی و غیرگیاهی، اوراد و اذکار و … را شامل میشود و در نگاهی جهانی از زاویهای دیگر طب سنتی شامل اعمال، روشها، دانش و اعتقادات مربوط به سلامتی، ترکیب داروهای گیاهی، حیوانی و معدنی، درمان روحی، فنون و کارهایدستی که بهصورت منفرد و یا ترکیبی جهت معالجه، تشخیص و پیشگیری از بیماریها و یا حفظ سلامتی میشود».(رجحان،5:1373)
به اینترتیب ما با دانشی گسترده سروکار داریم که دامنه آن به چند هزار سال دانش ثبت شده بشری میرسد. طب سنتی در نتیجه کارکرد فوری و ضروری خود در مرتفع ساختن نیازی اساسی همچون سلامت انسان بهوجود آمده و توسعه یافتهاست. در جهان کارکردی بخش عمدهای از دانش تجربی با هدف ایفای وظایفی حیاتی در ارتباط با زندگی انسانها رشد یافتهاست.
انسان در تلاش برای زندگی بهتر سعی نموده ابتدا جسم و روح خویش را بهتر بشناسد و کمبودهای آن را با این تصور عمیق و درست که هر دردی دوایی دارد و همه خلقت در خدمت انسان آفریده شدهاند، جبران نماید. همین تلاش طب سنتی را پایهریزی نمودهاست. حتی طب جدید نیز اساسا بر پایه و بهکمک طب سنتی پیش میرود.
گیاهانی که کاربرد طبی دارند بخش عمدهای از دانش طب سنتی را تشکیل میدهند. از گذشته دور علاوهبر ارزش خوراکی، مصرف دارویی گیاهان مد نظر انسان بوده، «زمانی برخی گیاهان بر پایه تعالیم و روش آیینی خاصی که موبدان انجام میدادند، تقدیس و تطهیر میشدند و امروزه داروهای گیاهی سهم زیادی در فراوردههای دارویی تجاری دارند. منکر این حقیقت نمیتوان شد که در بعضی موارد برای بسیاری از بیماران با روشها و داروهای طب جدید نتیجه شایان توجهی عاید نمیشود، در حالیکه بهعکس با متد گیاهدرمانی و طب سنتی زودتر و بهتر شفای آنها حاصل میگردد.
بیشترین کاربرد طب سنتی جهت توصیف فنون پزشکی است که بهصورت سنتی در جوامع مختلف استفاده میشود و پیش از عصر پزشکی نوین توسعه یافتهاست. این فنون شامل حوزههای گستردهای همچون گیاهپزشکی، طب یونانی، طب سوزنی، طب سنتی چین و هومئوپاتی میشود. گرچه در حوزه طب جایگزین معالجه سنتی بهطور فزایندهای با مطالعه علمی ارتباط دارد، برخی بخشها بهعنوان خرافات صرف رد شدهاند، در حالیکه بخشهای دیگر برای تغییر رتبه در دانش پزشکی پذیرفته شدهاند.
توجه به این امر در سالیان اخیر از اهمیت بیشتری برخوردار شده، علیرغم اینکه پزشکی جدید در سطحی گسترده تبلیغ میشود، مردم در بسیاری موارد به پزشکی سنتی رو آوردهاند و درمانهای سنتی و بهویژه استفاده از گیاهان دارویی یا داروهایی با منشا گیاهی گسترش داشتهاست، گرچه این امر اتفاق خوبی بهنظر میرسد اما جای نگرانی این است که نسل حکیمان و پزشکان طب سنتی اصیل روبه کاهش میرود و دانش و آگاهی سنتی نسبت به شیوههای معالجه و پیشگیری در شهرهای بزرگ از کاهش چشمگیر برخوردار بودهاست. انسانهایی که زمانی از طبایع مختلف و ویژگیهای آن اطلاع داشتند، گیاهان دارویی را میشناختند و شیوههای تهیه آنها را میدانستند، با گسترش شهرنشینی و پیچیدگی زندگی صنعتی از آن موقعیت بیرون آمدهاند و هستند افرادی که دانش لازم را در این امور ندارند ولی به کار درمانگری میپردازند.
«کاربرد بیقاعده یا نامناسب طب و روشهای سنتی میتواند حاوی اثرات منفی یا خطرناک باشد و باید مورد آزمایش و بررسی علمی قرار گیرد. «در حال حاضر 25% داروهای جدید از گیاهانی ساخته شدهاند که بهطور سنتی نیز مورد استفاده بودهاند».(همان، 13)
به اینصورت طب سنتی راه خود را در طب جدید باز نموده و کمکم با نشان دادن کارآییها و اثرات بهبودبخشی که به اثبات میرسد، جای خود را بیشتر در میان روشهای مطمئن و بیخطر باز میکند.
با این مقدمه کلی در این پژوهش به بررسی طب سنتی و درمان با گیاهان دارویی در منطقه بهعنوان مردمانی اصیل ساکن این مرز و بوم و وارث طب اصیل سنتی کشور میپردازیم.
1-2 بیان موضوع
بیماری، جراحت و مرگ، همیشه بخشی از زندگی بوده، اما نه بخشی چندان مطلوب. از زمانهای قدیم بعضی از افراد بدون شک در پی از میانبرداشتن این مصائب یا پیشگیری از آنها بودهاند.
بیتردید انسان از وقتی خداوند بزرگ او را آفرید، در معرض بیماری قرارداشت و بههمینجهت در جستجوی اسرار درد و وسایل درمان برخاست بهطوریکه علم پزشکی را از جمله نخستین مسایلی قرارداد که بدان اهتمام ورزید.
«پزشکی کهن یا طبسنتی ایران وتاریخ آن گهری ناسفته و دری نایافته است. طب جدید که درحقیقت همانا ارائه تکمیلشدهی طب کهن است با پشتوانه شیوهها و منطق جدید در این سرزمین و سایر کشورها جای خود را باز کرده و همچون صخرهای بر پیکر بیتوانشده طب سنتی سرازیر شد و آن را هم درنوردید درصورتیکه به موازات طب جدید و خوبی و شفابخشیهای آن، طب سنتی نیز به حق میتوانست جایگاه خود را داشته باشد».(تاج بخش،180:1388)
از گذشتههای دور، طبسنتی و استفاده از گیاهان دارویی با فرهنگ مردم درآمیخته و جنبههای مختلفی از درمان را به خود اختصاص داده و درحال حاضر میزان استفاده از این شیوه گسترش بیشتری یافتهاست.
بسیاری از نیازهای انسان درمحیط اطرافش به طور طبیعی یافتمیشود. یکی از شرایط لازم برای موفق شدن در معالجه بیماریها ومراقبتهای اولیه بهداشتی مصرف داروهای مناسب است. گیاهان از منابع عمومی داروها بوده و هستند.
از آنجاییکه کشور ما دارای تنوع اقلیمی گستردهای است، گیاهان دارویی نیز این ویژگی برخوردارند و هر قوم با توجه به منطقه زندگی خود از گیاهان ویژهای استفاده میکنند، پژوهش حاضر درصدد است با شناخت شیوههای رایج درمان با استفاده از منابع طبیعی و شناخت طبیبان سنتی و چگونگی عملکرد آنان، به مطالعه و بررسی مردمشناختی گیاهان دارویی و کاربرد آن در میان مردم کرمانج بپردازد.
تعداد صفحه : 138
قیمت : 14700تومان-قیمت ها در سایت اصلی تغییر داده شده و قیمتی که در سبد خرید مشاهده می کنید صحیح است.
بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد
و در ضمن فایل خریداری شده به ایمیل شما ارسال می شود.
پشتیبانی سایت : **** parsavahedi.t@gmail.com
در صورتی که مشکلی با پرداخت آنلاین دارید می توانید مبلغ مورد نظر برای هر فایل را کارت به کارت کرده و فایل درخواستی و اطلاعات واریز را به ایمیل ما ارسال کنید تا فایل را از طریق ایمیل دریافت کنید.
*** *** ***
برای رعایت حریم خصوصی نام نگارنده پایان نامه درج نمی شود
(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)
تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه :
(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)
تعداد صفحه :
قیمت : 14700تومان-قیمت ها در سایت اصلی تغییر داده شده و قیمتی که در سبد خرید مشاهده می کنید صحیح است.