دانشگاه مذاهب اسلامی
دانشکده علوم قرآن و حدیث
پایان نامه برای دریافت درجه کارشناسی ارشد رشته علوم قرآن وحدیث
عنوان
دشمن شناسی از منظر قرآن کریم
استاد راهنما
دکتر عباس مصلایی پور یزدی
استاد مشاور
دکتر مهدی ایزدی
زمستان1390
برای رعایت حریم خصوصی نام نگارنده پایان نامه درج نمی شود
(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)
تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه :
(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)
چکیده
بحث شناختِ دشمن در قرآن کریم مورد توجه ویژه قرار گرفته است. خداوند متعال در آیات متعددی دشمنان جبهه حق را معرفی میکند تا مسلمانان آنان را بهتر بشناسند و به مبارزه با آنها بپردازند.
دشمن در اصطلاح لغویان و مفسران به کسی که ضرر میرساند و نیز هر آنچه انسان را از راه مستقیم منحرف سازد و موجب عدم اطاعت انسان از خدا شود، اطلاق میشود. قرآن کریم شش گروه از دشمنان را نام برده است: «شیطان و همراهان او»،«نفس امّاره»،«برخی از همسران و فرزندان»، «کفار و مشرکان»، «برخی از اهل کتاب بهویژه یهودیان» و «منافقان». میتوان این شش دشمن را، در یک تقسیمبندی کلّی به سه گروه تقسیم کرده و مورد بررسی قرار داد: دشمن ایمانی]درونی یا پنهان[، دشمن خارجی، دشمن داخلی.
قرآن کریم علاوه بر معرفی دشمن و شیوههای او، به شناسایی راه مقابله با آن نیز میپردازد. ایمان و توکل، ترک معصیت، یاد خدا، پناه بردن به خدا، تزکیهی نفس، ترس از خدا و بازداری نفس از هوی و هوس، خود را به خدا سپردن، قطع هرگونه ارتباط و دوستی، صبر و تقوا، اعلان موضع صریح مبنی بر بیزاری از آنها، مبارزه فرهنگی به وسیله قرآن، مجهز شدن به سلاح روز، مبارزه قهرآمیز و جهاد با دشمنان، افشاگری، بصیرت دینی و حذر ( هوشیاری و احتیاط) از راهكارهای قرآن كریم برای مقابله با دشمن است.
کلیدواژهها:
دشمن، دشمنشناسی، خصم، عدوّ، شیطان، نفسامّاره، کفّار، مشرکان، یهود، منافقان، قرآن کریم.
فهرست مطالب
عنوان صفحه
مقدمه 1
- فصل اول: کلیّات 3
1-1. طرح تحقیق 4
1-1-1. بیان مسأله 4
1-1-2. اهمیّت و ضرورت تحقیق 4
1-1-3. سؤالات تحقیق 5
1-1-4. فرضیههای تحقیق 5
1-1-5. پیشینهی تحقیق 6
1-1-6. روش تحقیق 7
1-1-7. اهداف و کاربردها 7
- فصل دوم: شناخت مؤلفههای دشمن 9
2-1. معنای لغوی دشمن 10
2-2. معنای اصطلاحی دشمن 11
2-3. اهمیّت و ضرورت بحث دشمنشناسی 12
2-3-1. اهمیّت و ضرورت بحث از منظر قرآن کریم 12
2-3-2. اهمیّت و ضرورت بحث دشمنشناسی از منظرروایات 14
2-3-3. اهمیّت و ضرورت بحث دشمنشناسی از منظرعقل 16
2-3-4. اهمیّت و ضرورت بحث دشمنشناسی در سخن بزرگان 18
2-4. نگرشی به آیات قرآن کریم در زمینه شناخت دشمنان.19
2-4-1. کید 19
2-4-1-1. بررسی آیات «کید» 20
2-4-2. مکر 22
2-4-2-1. نکاتی در مورد واژه مکر 24
2-4-2-2. بررسی آیات «مکر» 26
2-4-2-3. فرق بین کید و مکر 27
2-4-3. ضَلال 27
2-4-4. کفر 29
2-4-4-1. نکاتی در مورد واژه«کفر» 30
2-4-5. صدّ 31
2-4-6. خدع 33
2-6-4-1. نکاتی در مورد واژه«خدعه» 33
2-6-4-2. بررسی آیه «خدعه» 34
2-6-4-3. تفاوت میان خدعه و کید 35
2-4-7. عدوّ 35
2-4-7-1. بررسی آیه «عدوّ» 35
2-4-8. بطانه 37
2-4-8-1. بررسی آیه «بطانه» 38
2-4-9. ولیّ 39
2-4-9-1. بررسی آیه «ولیّ» 40
2-4-10. نفاق 40
2-4-10-1. نکاتی پیرامون واژه «نفاق »و«منافق» 41
2-4-10-2 اقسام نفاق 42
2-4-10. بصیرت 43
- فصل سوّم: اقسام دشمن از دیدگاه قرآن کریم 47
3-1. بخش اول: دشمن ایمانی]درونی یاپنهان[ 49
3-1-1. شیطان و همراهان او 49
3-1-1-1. معنای لغوی و اصطلاحی شیطان و ابلیس 50
3-1-1-2. فرق بین شیطان و ابلیس 53
3-1-1-3. نام و القاب ابلیس 54
3-1-1-4. دامها و برنامههای شیطان:(اهداف و شیوههای مبارزه و دشمنی شیطان) 54
3-1-1-4-1. شیوه دشمنی شیطان 54
3-1-1-4-2. دامها و ابزارهای شیطان 56
3-1-4-2-1. دنیا 56
3-1-4-2-2. وسوسه 57
3-1-4-2-3. اختلافافکنی 57
3-1-4-2-4. هواپرستی 58
3-1-4-2-5. وعده به فقر 59
3-1-4-2-6. از راه عبادت 61
3-1-4-2-7. از طریق اموال و اولاد 62
3-1-4-2-8. زنان 63
3-1-4-2-9. تبلیغات 63
3-1-4-2-10. بزرگ کردن آرزوها و تمنیات واهی 64
3-1-4-2-11. تزیین اعمال زشت 64
3-1-4-2-12. وعدههای دروغین .65
3-1-1-5. صفات شیطان 66
3-1-2. نفس امّاره 67
3-1-2-1. اقسام نفس 69
3-1-2-2. خطرات نفس 73
3-1-3. برخی از همسران و فرزندان 75
3-2. بخش دوم: دشمن خارجی (یهود، کافران، مشرکان) 78
3-2-1. یهود 79
3-2-1-1. یهود در لغت 79
3-2-1-2. شناخت اجمالی چهرهی یهود 80
3-2-1-3. هجرت یهودیان به مدینه 80
3-2-1-4. صفات یهود از دیدگاه قرآن کریم 81
3-2-2. کافران 88
3-2-2-1. تعریف كافر در لغت و اصطلاح 88
3-2-2-2. صفات کافران 90
3-2-3. مشرکان 93
3-2-3-1. شرک در لغت و اصطلاح 93
3-3. بخش سوّم: دشمنان داخلی (منافقان) 95
3-3-1. معنای لغوی و اصطلاحی نفاق 95
3-3-2. ضرورت شناخت نفاق و منافق 96
3-3-3. ویژگیهای منافقان 97
3-3-3-1. ویژگیهای فردی- روانی 98
3-3-3-2. ویژگیهای سیاسی منافقان 102
3-3-3-3. ویژگیهای فرهنگی منافقان 113
3-3-3-4. ویژگیهای اجتماعی منافقان 118
- فصل چهام: شیوههای مبارزه دشمنان و شیوههای مبارزه با دشمنان از دیدگاه قرآن کریم 122
4-1. شیوههای مبارزه دشمنان از دیدگاه قرآن 123
4-1-1. شگردها و شیوههای مبارزه ی دشمنان با رهبران دینی 124
4-1-1-1. ایجاد تردید و ابهام دربین مردم نسبت به حقانیّت رهبری 124
4-1-1-2. شکستن قداست رهبری با استفاده ازحربه تهمت و افتراء 126
4-1-1-3. تضعیف دستیاران رهبر و تشکیلات رهبری 132
4-1-1-4. تحقیر و استهزای رهبری 133
4-1-1-5. بدلسازی و رهبرتراشی 134
4-1-1-6. تطمیع رهبری 135
4-1-1-7. تهدید رهبری 136
4-1-2. شگردها و شیوههای مبارزهی دشمنان برای تضعیف مبانی مکتب اسلام 138
4-1-2-1. استفاده از سورژههای مذهبی 139
4-1-2-2. تهمتهای گوناگون 141
4-1-2-3. شریعتسازی 142
4-1-2-4. اقدامات ضدّ تبلیغی(جنجال آفرینی) 144
4-1-2-5. بدگویی و عیب جویی 145
4-1-2-6. تمسخر و تحقیر 145
4-1-2-7. تخریب پایگاههای مکتب 146
4-1-2-8. جنگ و ستیز 147
4-1-3. شگردها و شیوههای مبارزهی دشمنان با پیروان مکتب توحیدی 148
4-1-3-1. تلاش برای گمراه کردن پیروان مکتب توحیدی ازطریق صرف هزینههای کلان 149
4-1-3-2. اشاعه فساد، نشر اکاذیب و پخش شایعات 150
4-1-3-3. اختلافافکنی و تفرقهانگیزی 151
4-1-3-4. محاصره اقتصادی 152
4-1-3-5. تحقیر و کوچک شمردن 154
4-1-3-6. تمسخر 155
4-1-3-7. اعزام عوامل نفوذی و جاسوسی 157
4-1-3-8. تضعیف روحیه مسلمانان 158
4-1-3-9. تبلیغات سوء 159
4-1-3-10. تهدیدها و جنگها 161
4-2. شیوههای مبارزه با دشمنان از دیدگاه قرآن کریم 163
4-2-1. شیوه و روش قرآن کریم در مقابله با شیطان 163
4-2-2. شیوه و روش قرآن کریم در مقابله با نفس 167
4-2-3. شیوه و روش قرآن در مقابله با کفار و مشرکان و یهودیان 172
4-2-4. شیوه و روش قرآن در مقابله با منافقان 188
نتیجهگیری 194
پیشنهادها 197
کتابنامه 198
مقدمه:
«إِنَّ هذَا الْقُرْآنَ یَهْدِی لِلَّتِی هِیَ أَقْوَمُ وَ یُبَشِّرُ الْمُؤْمِنِینَ الَّذِینَ یَعْمَلُونَ الصَّالِحاتِ أَنَّ لَهُمْ أَجْراً كَبِیراً»[1]
«این قرآن، به راهى كه استوارترین راههاست، هدایت مىكند و به مؤمنانى كه اعمال صالح انجام مىدهند، بشارت مىدهد كه براى آنها پاداش بزرگى است.»
قرآن، فیضِ رحمتى است كه از خزانه غیب بر قلب نورانى پیامبر (صلّی الله علیه و آله و سلّم) نازل و از آنجا بر پهندشتِ هستى جارى شد تا تشنگان حقیقت از زلال معنویت و هدایت آن سیراب گردند.
قرآن، انسان را به این حقیقت واقف میکند که آدمی گاه چیزی را که به سود واقعی او نیست دوست میدارد و چه بسا آنچه که به زیان اوست را میطلبد.[2] لذا از آنجا که علم و آگاهی انسان اندک است برای شناخت سود و زیان واقعیمان بایستی به قرآن کریم ، که ما را به استوارترین راهها هدایت میکند چنگ زنیم و از آن مدد جوییم. و از آنجا که، شناخت دوست و دشمن یکی از مهمترین نیازهای زندگی فردی و اجتماعی انسان است، قرآن کریم به مدد انسان آمده و با آموزههای خود، انسان را در شناخت دشمن یاری مینماید، تا جاییکه در آیات گوناگون، به معرفی دشمنان واقعی انسان پرداخته است و قطعاً شیوههایی را که برای مبارزه با دشمنان معرفی میکند از استحکام و تأثیر لازم برخوردار است.
بحث شناختِ دشمن در قرآن کریم از موقعیّت ویژهای برخوردار است و خداوند در آیات متعددی دشمنان متنوع جبهه حق رادر شکلهای گوناگون معرفی میکند و چهرههای پلید و گمراه کننده آنان را برای پیروان حق آشکار مینماید تا مسلمانان آنان را بهتر بشناسند و به مبارزه با آنها بپردازند، در این آیات بیشتر سخن از هجوم همه جانبه دشمنان بر ضد پیروزی حق به میان میآید که حتی اگر عقبنشینی نمایند باز خود تاکتیکی برای رویارویی دوباره و هشداری مهم برای پیروزی حق میباشد و از آنجا که پیکار حق و باطل موقتی نیست و از آنجا که هدف مشترک نابودی نظام الهی است این نبرد تا قیامت هم استمرار دارد و به رغم تمامی توطئههای گوناگون دشمنان اسلام در طول تاریخ، شاهد درخشش روزافزون حق خواهیم بود زیرا خداوند مدافع حریم حق است.
بنابراین این قرآن، کتابی است که به ما میآموزد که با خودی چگونه رفتار داشته باشیم و با بیگانه چگونه برخورد کنیم: « مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ وَ الَّذِینَ مَعَهُ أَشِدَّاءُ عَلَى الْكُفَّارِ رُحَماءُ بَیْنَهُ…»[3]: محمّد (ص) فرستاده خداست و كسانى كه با او هستند در برابر كفّار سرسخت و شدید و در میان خود مهربانند…
این پایاننامه با عنوان« دشمنشناسی از منظر قرآن کریم»، در چهار فصل تنظیم شده است. در فصل اول کلیات پایاننامه بیان شده و در فصل دوم به بررسی معنا و مفهوم دشمن از دیدگاه قرآن کریم پرداخته و سپس اهمیّت و ضرورت این بحث از منظر قرآن و روایات و عقل و سخن بزرگان بیان شده و در ادامه آیات قرآن کریم در زمینه شناخت دشمنان و بررسی واژگان کلیدی بحث دشمنشناسی از جمله: کید و مکر و ضلّل و کفر و صدّ و خدع و عدوّ و بطانه و ولیّ و نفاق و بصیرت مطرح شده و در فصل سوم، اقسام دشمن از دیدگاه قرآن کریم تحت عنوان دشمن ایمانی]درونی یا پنهان[(شیطان و همراهان او و نفس امّاره و برخی از همسران و فرزندان) و دشمن خارجی(یهود، کافران و مشرکان) و دشمن داخلی(منافقین) مورد بررسی قرار گرفته است. در فصل پایانی در بخش اول موضوعِ شیوههای مبارزه دشمنان از دیدگاه قرآن کریم و در بخش دوم موضوع ِشیوههای مبارزه با دشمنان از دیدگاه قرآن کریم مورد بررسی قرار گرفته است و در پایان نتیجهگیری از مباحث مطرح شده در این پایاننامه بیان شده است.
امید است این اثر ناچیز در خدمت اسلام و فرهنگ شیعی و معارف اهل بیت (ع) مورد عنایت صاحب ولایت و ذخیره آخرت قرار گیرد.
فصل اوّل
کلیّات
1-1) طرح تحقیق:
1-1-1) بیان مسأله:
یکی از اساسیترین شرایط موفقیّت یک فرد یا جامعه در تمامی عرصهها شناخت دشمن است و هرگاه آدمی در پهنه طبیعی دشمن را شناخت به موفقیت دست خواهد یافت.
انسان در ابتدا زندگى كوچك و سادهاى داشت و دشمنان خویش را به راحتى مىدید و با ابزارهاىِ ساده به مقابله با آنان برمىخاست و خود را از گزند آنان در امان مىداشت. اما یكى از مشكلات انسان امروز عدم شناخت دشمن خویش است. در واقع دشمنان انسان با ابزارهاى پیشرفته و با به كارگیرى انواع روش هاى جنگ روانى خود را از او مخفى داشته و در لباس دوست ضربات خود را بر او وارد مىكنند، بنابراین بیتفاوتی نسبت به دوست و دشمن و انکار دوستی و دشمنی و خودی و غیر خودی و اشتباه درشناخت دوست و دشمن باعث وارد شدن بزرگترین ضربهها بر پیکر جوامع انسانی می شود. تا جایی که یکی از ضعفهای اساسی عامه مسلمان از صدر اسلام به ویژه زمان حکومت امام علی (علیه السّلام) تاکنون نشناختن دشمن یا ضعف در دشمن شناسی بوده است همین امر موجب شکست و از دست دادن حکومت و عملی نشدن بسیاری از احکام اسلام بوده و هست. بنابراین در این تحقیق به دنبال آن بودهایم که به معرفی دشمنان از دیدگاه قرآن کریم پرداخته و با توجه به آیات ِقرآن کریم، انواع دشمنان و شیوه هایِ دشمنی آنها و همچنین راههای مقابله در برابر آنها مورد بررسی قرار گیرد.
تعداد صفحه : 58
قیمت : 14700تومان